Coffee Time ! I orchestrate my mornings to the time of coffee..

Ο καφές αποτελεί αναπόσπαστο ρόφημα της καθημερινότητας των ανθρώπων. Πάνω από το 50% των Αμερικανών ηλικίας άνω των 18 ετών καταναλώνει καφέ ημερησίως, ενώ σαν ποσοστό αντιστοιχεί σε πληθυσμό 150.000.000 καταναλωτές καφέ - “dailydrinkers” ενώ οι άντρες καταναλώνουν την ίδια περίπου ποσότητα καφέ με τις γυναίκες η οποία είναι κατά μέσο όρο 1,6 κούπες καφέ την ημέρα (Specialty Coffee Association of America, 2018)

Η ιστορία του καφέ ξεκινάει από τον 4ο αιώνα π.Χ. όπου έχουμε ιστορικές καταγραφές για καλλιέργειες καφέ στη περιοχή της Αιθιοπίας. Πιστεύεται ότι οι Αιθίοπες ανακάλυψαν τις ιδιότητες του καφέ, διαπιστώνοντας ότι τα ζώα τους ανακτούσαν τη ζωηράδα τους, όταν έτρωγαν καρπούς από τα δενδρύλλια του καφέ, ενώ το αρωματικό αφέψημα του καφέ αξιοποίησαν μοναχοί και του απέδιδαν ακόμη και ιερές ιδιότητες, αφού τους βοηθούσε να μένουν άγρυπνοι κατά τις ολονύκτιες προσευχές τους. 

Ας φτιάξουμε λοιπόν ένα καφεδάκι κι ας εξετάσουμε μέσα από μία επιστημονική ματιά τις ιδιότητες του εν λόγω αφεψήματος.

Η καφέα (coffea), είναι ένα δικοτυλήδονο φυτό το οποίο ανήκει στην οικογένεια των  ρουβιιδών (rubiaceae). Η οικογένεια αυτή περιλαμβάνει 4500 ποικιλίες από τις οποίες 60 ανήκουν στην ομάδα του καφέ. Από αυτές τις 60 ποικιλίες, μόνο 25 έχουν εμπορική σημασία για τους καρπούς τους και από αυτές οι ακόλουθες τέσσερις καταλαμβάνουν την κύρια μερίδα στην εμπορική κίνηση του καφέ: η Coffea arabica, η Coffea canephora (ή robusta), η Coffea liberica και η Coffea excelsa. Το καβούρδισμα αποτελεί το στάδιο που καθορίζει την ποιότητα του καφέ, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και εμπειρία και θεωρείται κάτι σαν "τέχνη". 

Καφεΐνη: Μια ψυχοδιεγερτική ουσία χωρίς νομικούς περιορισμούς

Το δραστικό συστατικό του καφέ στο οποίο οφείλονται οι ψυχοδιεγερτικές ιδιότητές του είναι η καφεΐνη (caffeine).

Aπό χημική άποψη υπάγεται στα αλκαλοειδή της ξανθίνης (3,7-διυδρο-πουρινο-2,6-διόνη). Η καφεΐνη βρίσκεται σε πολλές φυτικές ουσίες της διατροφής, αφεψήματα και αναψυκτικά. Δρα ως ψυχοδιεγερτετικό (psychoactive stimulant) φάρμακο και συγχρόνως διαθέτει ήπιες καρδιοτονωτικές και διουρητικές ιδιότητες.

Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί το αφέψημα του καφέ γιατί η καφεΐνη ενισχύει το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), καταπολεμά υπνηλία και κόπωση και ενισχύει την ικανότητα εγρήγορσης. Τα αφεψήματα και τα αναψυκτικά που περιέχουν καφεΐνη είναι τα πλέον δημοφιλή και η καφεΐνη είναι η πρώτη σε κατανάλωση ψυχοδιεγερτική ουσία σε όλο τον κόσμο.

Μεταβολισμός,

H καφεΐνη απορροφάται μέσω της γαστρεντερικής οδού ταχύτατα και πλήρως μέσα σε περίπου 45 λεπτά. Η μέγιστη συγκέντρωσή της στο πλάσμα του αίματος παρατηρείται σε 15 έως 120 λεπτά μετά την πρόσληψη. Κατά την εγκυμοσύνη η καφεΐνη αργεί να μεταβολισθεί και οι συγκεντρώσεις παραμένουν υψηλές για μεγαλύτερο διάστημα.

Στους ανθρώπους το 80% της καφεΐνης απομεθυλιώνεται στο ήπαρ προς παραξανθίνη και το 16% προς θεοβρωμίνη και θεοφυλλίνη. Επιπλέον απομεθυλίωση και οξείδωση οδηγεί σε παράγωγα του ουρικού οξέος και της ουρακίλης. Στα ούρα ανιχνεύονται περίπου 12 μεταβολίτες της καφεΐνης και μόλις το 3% της προσληφθείσας ποσότητας αποβάλλεται αναλλοίωτη. Ορισμένα άτομα έχουν ευαισθησία στην καφεΐνη λόγω της ύπαρξης ενός "γονιδίου αργού μεταβολισμού" (slowmetabolizer) και την αποβάλουν πιο αργά.

Και τελικά πόσο καφέ μπορώ να πίνω..;

Μέτρια κατανάλωση καφέ, με ημερήσια πρόσληψη καφεΐνης 300 mg (ισοδύναμη προς 3 φλιτζάνια καφέ) μετά από επιδημιολογικές έρευνες, διαπιστώθηκε ότι από μόνη της δεν είναι επικίνδυνη για την υγεία. Ωστόσο, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, όπως π.χ. προσθήκη αρκετής ποσότητας ζάχαρης σε κάθε ρόφημα καφέ, κάπνισμα, κακή διατροφή, κατανάλωση αλκοόλ, ελλιπή σωματική άσκηση μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην υγεία του ατόμου.

Αν και η κατανάλωση καφέ επιφέρει εγρήγορση, καθαρότερες σκέψεις και γενικό συντονισμό του σώματος, η υψηλή κατανάλωση μπορεί προκαλέσει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Υπερβολική πρόσληψη καφεΐνης μπορεί να επιφέρει ανησυχία και απώλεια λεπτών μηχανικών ελέγχων, ενώ κατανάλωση γύρω στα 2000 mg θα προκαλέσει αϋπνία, τρόμο (τρέμουλο) και γρήγορη αναπνοή. Συχνή κατανάλωση αναπτύσσει ανοχή για πολλές από αυτές τις επιδράσεις. Πέραν της ψυχοδιεγερτικής δράσης της καφεΐνης, η διουρητική δράση της μπορεί να προκαλέσει βρογχική χαλάρωση, αύξηση της παραγωγής του γαστρικού οξέος και επιτάχυνση του μεταβολικού ρυθμού (chemicals/chem_caffeine.html)

Η συχνή πρόσληψη σχετικά μεγάλων ποσοτήτων καφεΐνης οδηγεί σύντομα σε ανοχή του οργανισμού απέναντί της. Με πρόσληψη 400 mg καφεΐνης τρεις φορές την ημέρα και για επτά συνεχόμενες ημέρες, παύει πλέον η καφεΐνη να προκαλεί προβλήματα στον ύπνο (μείωση χρόνου ύπνου, αϋπνίες) (AmericanCollegeofNeuropsychopharmacology, 2000)

Μια πρόσφατη μετανάλυση (KimYetal, 2019) κατέδειξε ότι η κατανάλωση καφέ σχετίζεται με μειωμένη θνητότητα στο πληθυσμό τόσο ανδρών όσο και γυναικών

Η συσχέτιση της κατανάλωσης καφέ κι εμφάνισης νεοπλασιών αποτελεί αντικείμενο πολλών επιστημονικών μελετών. Είναι γεγονός ότι πολλά από τα συστατικά του καφέ έχουν αποδειχθεί καρκινογόνα και μεταλλαξιγόνα. Αυτό είναι κάτι ουσιαστικά αναμενόμενο, αφού από μόνο του το "καβούρδισμα" του καφέ είναι φυσικό να δημιουργεί καρκινογόνες ουσίες στο φριγμένο τμήμα του, όπως ακριβώς δημιουργούνται και σε όλες τις τηγανητές και ψημένες τροφές. Οι ουσίες αυτές βρίσκονται σε χαμηλές ποσότητες (Amestest). Ωστόσο, ο καφές περιέχει και γνωστές αντικαρκινογόνες ουσίες, όπως η καφεστόλη (cafestol) και η καχεόλη (kahweol), που είναι διτερπένια με εξακριβωμένα αντικαρκινογόνο δράση (σε πειραματόζωα). (Cavin C et al, 2002)

Εν κατακλείδι,

Ο καφές μπορεί να έχει ευεργετική επίδραση στην υγεία του ανθρώπου, εφόσον καταναλώνεται με μέτρο. Σύμφωνα με έρευνες, έχει θετική επίδραση έναντι του διαβήτη τύπου 2 (διαβήτης ενηλίκων), την ασθένεια Parkinson (Parkinson'sdisease), τις ηπατικές και παγκρεατικές ασθένειες. Η κατανάλωση καφέ ευνοεί τη διατήρηση των γνωσιακών λειτουργιών κατά τη γήρανση. Η καφεΐνη και τα φλαβονοειδή που περιέχονται στον καφέ είναι αντιοξειδωτικές ουσίες και συμβάλλουν στην αντιοξειδωτική προστασία των κυτταρικών λειτουργιών.

Αποφεύγεται τη κατανάλωση καφέ με ζάχαρη και αντικαταστήστε τη με 1 – 2 κουταλάκια του γλυκού μέλι ή στέβια. Δώστε στο καφεδάκι σας τον ευεργετικό ρόλο που του αρμόζει. Προτιμήστε να συνδυάζετε τη κατανάλωση του καφέ σας με ένα υγιεινό σνάκ και όχι με τη κακή συνήθεια του καπνίσματος !

«Μέτρον άριστον».. και καλή σας απόλαυση!

By: Taxiarchis Fragakis